BABICA - Strona domowa

O hrabim Romanie Sołtyku cesarsko-królewskim generale, byłym właścicielu Babicy

Na terenie najstarszej części cmentarza parafialnego w Czudcu, tuż obok obecnej kaplicy cmentarnej, którą stanowi były kościół parafialny pod wezwaniem św. Marcina, w grupie najstarszych zabytkowych, kamiennych nagrobków, znajduje się mogiła hrabiego Romana Sołtyka, generała - majora armii austriackiej. Na nagrobku zachowało się epitafium o treści: ”D.O.M. TU ZŁOŻONE SĄ ZWŁOKI HRABIEGO ROMANA SOŁTYKA C.K. JENERAŁA ZMARŁEGO 1 MAJA 1873 W 52 ROKU ŻYCIA SWEGO KTÓREGO NIEODŻAŁOWANY ZGON STROSKANA ŻONA I CÓRKA OPŁAKUJĄ”.

Roman Sołtyk urodził się w 1820 r. w Główczynie na terenie Królestwa Polskiego. Był synem Romana, generała brygady artylerii Wojska Polskiego i Konstancji Heleny z Moszczyńskich (I voto Stadnickiej). Po wyjeździe ojca na emigrację oraz po konfiskacie majątków w Królestwie Polskim, za jego udział w powstaniu listopadowym, syn Roman wychowywał się w Galicji pod opieką swojego wuja, Franciszka Moszczeńskiego. Przyjął obywatelstwo austriackie.

Naukę pobierał w Theresianum w Wiedniu, a następnie w Wojskowej Akademii Inżynieryjnej, którą ukończył w stopniu podporucznika. 5 października 1840 r. został wcielony do 5 Pułku Szwoleżerów w Opatowie. W 1845 r. awansowany na stopień porucznika, a w 1848 r. na rotmistrza I klasy. Wziął udział w oblężeniu zbuntowanego Wiednia, pełniąc służbę przyboczną przy feldmarszałku A.A. von Auerpergu. W roku następnym uczestniczył w tzw. kampanii węgierskiej, jako oficer ordynansowy w różnych korpusach, m.in. u boku gen. F. H. Schlika. Odznaczył się w bitwach pod Komornem i Rabą. Dowódca wojsk cesarskich feldmarszałek A. Windisch-Gratz uznał go za wybitnie utalentowanego i rokującego nadzieje oficera.

     Roman hr. Sołtyk w 1861 r. w stopniu
      pułkownika, jako dowódca 12 Pułku
       Huzarów (austriackich) w Weronie

W dniu 18 sierpnia 1849 r. Roman Sołtyk dostarczył cesarzowi Franciszkowi Józefowi I do Ischl, wiadomość o kapitulacji dyktatora rewolucji węgierskiej A. Gorgeya, za co cesarz mianował go w dniu 30 sierpnia swym przybocznym adiutantem. Z dniem 5 czerwca 1850 r. został mianowany majorem i wyznaczonym na dowódcę szwadronu w 6 Pułku Huzarów w Opatowie. Otrzymał wówczas za wzorową i nienaganną służbę wojskową Order Żelaznej Korony III klasy. Jedno ze źródeł podaje, że w październiku 1850 r. został rotmistrzem II klasy i przeniesionym do 4 Pułku Huzarów w Gródku. Później został podpułkownikiem i dowódcą dywizjonu w Opatowie, który został później przeniesiony do Bochni. Z dniem 11 kwietnia 1856 r. objął obowiązki dowódcy 12 Pułku Huzarów w Weronie. W składzie korpusu gen. F. Hallera wziął udział w walkach w tzw. kampanii włoskiej w 1859 r., m.in. w bitwach pod Montebello i Solferino.

W połowie 1863 r. podczas powstania styczniowego Roman Sołtyk uzyskał zgodę cara Aleksandra II na odkupienie na dogodnych warunkach majątku ojcowskiego Chlewiska i Pawłów, w powiecie końskim. Po kilku latach w 1867 r. odsprzedał go swojemu kuzynowi Marcelemu Sołtykowi za sumę niemal 580 tys. rubli.

Według informacji od konsula francuskiego w Warszawie E. de Valbezena, był to krok uczyniony przez Rosję w celu poprawienia stosunków dyplomatycznych z Austrią. 17 czerwca 1865 r. Sołtyk został mianowany dowódcą Brygady Kawalerii w Tarnowie. Wkrótce uzyskał awans na generała- majora. Uczestniczył w kampanii pruskiej w 1866 r. Dowodzona przez niego dywizja została jednak zaskoczona i pokonana przez Prusaków. Pod wrażeniem tej klęski generał – major Roman Sołtyk podjął decyzję o przejściu w stan spoczynku. Osiadł w majątku w Babicy, zajmując się prowadzeniem gospodarstwa rolnego, a szczególne zamiłowanie przejawiał w hodowli koni.

Z najbliższej rodziny utrzymywał kontakty rodzinne ze swoją siostrą Heleną (1831-1908), żoną ziemianina Kazimierza Gorayskiego.

W 1872 r. cesarz mianował Romana Sołtyka komendantem obrony krajowej Galicji Zachodniej, tzw. Landwery. Dokonując inspekcji szpitali wojskowych zaraził się ospą i po kilku dniach choroby, zmarł w Babicy w dniu 1 maja 1873 r. Po kilku dniach zwłoki austriackiego generała-majora rycerza Orderu Żelaznej Korony III klasy, Krzyża Zasługi i licznych innych odznaczeń spoczęły na terenie cmentarza w Czudcu. Po śmierci żona z córką ufundowały na jego grobie kamienny obelisk, umieszczając na nim herb rodowy Sołtyków. Obecnie nagrobek wymaga pilnych prac konserwatorskich!

Pragnę nadmienić, że małżonka hrabiego Romana Sołtyka, Józefa Łucja córka Józefa Ignacego Erazma Nepomucena Jerzego Pinińskiego (ur. w 1775 r. w Babicy), właściciela Babicy do 1853 r. była jego córką nieślubną. Urodziła się 13 grudnia 1827 r. a jej matką była Paulina z Vogtów Grabowska. Józef Piniński adoptował ją (jako biologiczny ojciec) w 1838 r. za pozwoleniem cesarza do nazwiska, szlachectwa i herbu Pinińskich, ale bez prawa do tytułu hrabiowskiego.

Józefa Łucja Pinińska, hr. Sołtykowa w 1874 r.         Józefa Łucja Pinińska, hr. Soltykowa.
Wizerunek wykonany w rok po śmierci                Wiedeń 13.05.1882 r. (była wówczas
      śmierci męża Romana hr. Sołtyka                     wdową po gen. Romanie hr. Sołtyku)

Józefa Łucja Pinińska zawarła związek małżeński z Romanem Sołtykiem herbu własnego (Sołtyk) w 1846 r. Józef hr. Piniński odsprzedał im Babicę wraz z Zarzeczem, stanowiące dotąd jeden obszar dworski i ciało tabularne w 1853 r. Indemnizację za te dobra wymierzono w kwocie 25392 złr. 12 kr.m.k. Do obszaru dworskiego należał wówczas wspaniale urządzony przez Jerzego hr. Pinińskiego pałac z parkiem, a także folwark z licznymi zabudowaniami, młyn i dwie karczmy. Majątek ziemski w Babicy w chwili sprzedaży składał się z dwóch folwarków. Ich powierzchnia to 890 morgów, w tym: 560 morgów ziemi ornej, 200 mórg lasu, 100 mórg nowo posadzonego lasu i 30 morgów łąk i ogrodów. Cały inwentarz był dobrze utrzymany. Było 35-40 krów holenderskich, 12 fornalek końskich (po sześć w obu folwarkach). Cena majątku wraz z obszernym domem mieszkalnym z dwoma pawilonami na piętrze oraz oranżerią z ładnymi krzewami wynosiła 125 tys. rynk.

Z ich małżeństwa urodziła się im córka Konstancja Sołtykówna, zamężna od 1867 r. za Michała Siestrzanka-Karnickiego z Karnic (ur. w 1844 r.), herbu „Kościesza odmienna” kamerjunkra dworu rosyjskiego, właściciela Landskorony w Inflantach w powiecie lucyńskim. W Warszawie był on osobistością dość znaną, głownie na gruncie towarzyskim, należąc do grupy tzw. „ugodowców”, bardzo często odwiedzających zamek warszawski. Na skutek niepowodzeń finansowych, sprzedał swój pałac przy Alejach Ujazdowskich w Warszawie i zamieszkał pod Florencją. Sam Michał był synem Jana (1813-1879), który był sekretarzem stanu przy Radzie Administracyjnej Królestwa Polskiego i senatorem warszawskich departamentów rządzącego Senatu. Dochowali się dwójki dzieci: syna Romana i córkę Ludwikę.

Józefa Łucja Sołtykowa jako wdowa po kilku latach od śmierci męża sprzedała majątek w Babicy i przeprowadziła się do majątku Karnickich na Inflantach, czyli do córki Konstancji. Zmarła w Krakowie 16 listopada 1885 r. i została pochowana na cmentarzu Rakowickim w Krakowie. (Grób zachował się do dziś).

Zaproszenie dla Konstantyna ks. Lubomirskiego od          Tablica nagrobna Józefy Pinińskiej hr. Sołtykowej
Józefy z hr. Pinińskich Sołtykowej zapraszający go             na cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Wymaga
na ślub jej córki z Michałem Karnickim w 1867 r.                                konserwacji zabezpieczającej

Ojciec Romana, Roman Sołtyk herbu Sołtyk (ur. 29 lutego 1790 w Warszawie, zm. 22 października 1843 w Saint-Germain-en-Laye we Francji) był generałem brygady powstania listopadowego. Ukończył politechnikę w Paryżu. W 1807 wstąpił do służby w artylerii konnej Armii Księstwa Warszawskiego. W 1809 jako dowódca kompanii, w stopniu kapitana artylerii konnej Księstwa Warszawskiego, wystawionej własnym kosztem, wziął udział w wojnie z Austrią. Wyróżnił się w walkach o Zamość. Szef szwadronu od 1810. Od 1811 służył w 6 pułku ułanów. Od 1810 podpułkownik, w 1812 adiutant gen. Michała Sokolnickiego, wstąpił do francuskiego sztabu generalnego. Człowiek honoru i wielkich cnót.

Roman Sołtyk (senior). Litografia ca 27x21 cm., w mundurze, poniżej faksymile podpisu. Litografia wg rys. Charlesa Bazina, odbita przez Francoisa Le Villaina w Paryżu w 1832. Plansza z albumu J.Straszewicza "Die Polen und die Polinnen der Revolution vom 29 November 1830". Rama drewniana, passe-partout

Walczył w kampanii moskiewskiej 1812 i saskiej 1813. Pod Lipskiem dostał się do niewoli rosyjskiej . Po uwolnieniu i powrocie do kraju wszedł do Armii Królestwa Polskiego. W 1816 wziął dymisję. Brał żywy udział w życiu politycznym w organizacjach niepodległościowych w Warszawie. W 1826 został uwięziony, ale z braków dowodów winy uwolniony. Jako poseł sejmowy wniósł 1829 projekt uwłaszczenia chłopów. W 1830 wiceprezes Towarzystwa Patriotycznego. Po wybuchu powstania listopadowego zgłosił się do służby, początkowo regimentarz zawiślański. Organizował regularną armię oraz ruchomą gwardię narodową. W oblężonej Warszawie dowódca artylerii wałowej. Generał z września 1831. Był zwolennikiem bezwzględnej obrony miasta, występował stanowczo przeciw kapitulacji. Utrzymywał bliskie kontakty z księciem Józefem Poniatowskim.

Po kapitulacji ruszył z resztkami armii polskiej w Płockie, skąd z misją dyplomatyczną wyjechał do Francji i Anglii. Warto nadmienić, że w czasie powstania listopadowego, w dniu 25 stycznia 1831, na wniosek Romana Sołtyka Sejm jednogłośnie uchwalił detronizację cara Mikołaja I jako króla Polski. W tym samym roku 1831 w odwecie za działalność patriotyczną Stanisława (jego ojca) i Romana Sołtyków, a głównie za detronizację cara Mikołaja, znaczące wówczas dobra w Chlewiskach należące do Sołtyków, a wchodzące w skład Staropolskiego Okręgu Przemysłowego i były jednym z największych ośrodków przemysłowych wschodniej Polski zostały skonfiskowane. Stanisław umiera w dwa lata później, zaś Roman udaje się na emigrację do Francji.

Działał w polskich organizacjach politycznych. Napisał kilka książek o tematyce historycznej w języku francuskim, z których najważniejsze to: La Pologne, précis historique, politique et militaire de sa révolution... (1833, 2 t.), Napoléon en 1812 (1836), Relation des opérations de l'armée aux ordres du prince Joseph Poniatowski pendant la campagne de 1809... (1841) i in. Roman Sołtyk (senior) w chwili śmierci miał zaledwie 53 lata. Syn zmarł w Babicy, w wieku 51 lat.

Grób Romana Sołtyka na cmentarzu
w Saint-Germain-en-Laye gdzie został
pochowany z honorami wojskowymi,
z udziałem przedstawicieli lokalnych
władz francuskich

Dziadek Stanisław Sołtyk, (herbu własnego), posługujący się także pseudonimem Jan Weygtynowski żył w latach 1752-1833. Był synem kasztelana warszawskiego Macieja Sołtyka i Salomei z Nakwaskich, a zarazem bratem kasztelana zawichojskiego Józefa i Macieja-Kajetana. Działacz polityczny i niepodległościowy. Zwolennik reform.

W okresie wcześniejszym na trwałe do kart naszej historii wpisał się Kajetan Ignacy Sołtyk(1715-1788), biskup kijowski od 1756 r. i biskup krakowski od 1759 r. Przeciwnik programu reform. Był jednym z przywódców stronnictwa republikanów i politycznym przeciwnikiem króla Stanisława Augusta. Zesłany do Kaługi. Bratem jego był kasztelan lubelski Józef i kasztelan warszawski Maciej.

Grób hr. gen. Romana Sołtyka przed kaplicą cmentarną pw. Św. Marcina w Czudcu

Źródło:
Zdzisław Domino